05.03.2018
Birleşik Metal-İş Sendikası Sınıf Araştırmaları Merkezi (BİSAM)
Enflasyon ve Hayat Pahalılığı Dönem Raporu (Mart 2018)
- ŞUBAT AYI ENFLASYONU YOKSULU VE EMEKLİYİ VURDU
- YOKSUL DAHA DA YOKSULLAŞTI
- YEVMİYELİLERDE GİZLİ YOKSULLAŞMA YÜZDE 13 OLDU
- ENFLASYONA EZDİRMEYEN ÜCRETLER, FİYAT ARTIŞLARINA YENİLDİ
Birleşik Metal İş Sendikası Sınıf Araştırmaları Merkezi (BİSAM) tarafından hazırlanan Enflasyon ve Hayat Pahalılığı Mart 2018 Dönem Raporu’nun sonuçlarına göre TÜİK tarafından aylık yüzde 0.73 olarak açıklanan Tüketici Fiyat Endeksi’ndeki artış en yoksul yüzde 20’lik dilim için yüzde 0.9, emekliler için yüzde 0.91 olarak gerçekleşti. Ocak ve Şubat ayları için enflasyon yüzde 1.76 olurken, emekli bu iki ay için enflasyonu yüzde 2.24 olarak hissetti. En yoksul yüzde 20’lik kesim için aylık enflasyon yüzde 0.9 olurken, en zengin yüzde 20’lik dilim için aylık enflasyon yüzde 0.7 olarak gerçekleşti.
TÜFE’deki yıllık artış yüzde 10.26 olurken, düzenli ücretli çalışanlarda yüzde 10.72 oldu. Yıllık fiyat artışları bu dönem için üst gelir gruplarında daha fazla hissedildi. Yıllık enflasyon (TÜFE) mesleğe göre ise profesyonel meslek grupları için yüzde 11.34 olarak gerçekleşti.
AKP hükümetleri döneminde enflasyon (Mart 2003-Mart 2018 dönemi) yüzde 246 artarken, düzenli ücretli çalışanlar fiyat artışlarını yüzde 274 olarak hissetti. Buna göre son 15 yılda, enflasyon oranında, yani “enflasyona ezdirmeyen” bir ücret artışıyla yetinen bir ücretli, alım gücünü yüzde 8.3 kaybetti. Bu kayıp istatistiklere yansımadı. Kayıtlara yansımayan gizli yoksullaşma en çok yevmiyeli/gündelik çalışanları etkiledi. Enflasyon hesaplamasından kaynaklı olarak gizli yoksullaşma oranı yevmiyeli/gündelik çalışanlarda yüzde 13 oldu.
Enflasyon hesaplamasından toplumun tüm kesimleri olumsuz olarak etkilenirken, gizli yoksullaşma en yoksul yüzde 20’lik kesim için yüzde 11.4, en zengin yüzde 20’lik kesim için ise yüzde 6.8 olarak gerçekleşti.
Fiyat artışları, toplumun her kesimi için, yapılan harcamanın içeriğine bağlı olarak farklı yansıyor. Örneğin gıda fiyatlarındaki artış dar gelirliyi daha fazla etkilerken, araba fiyatlarındaki artış üst gelir gruplarını daha fazla etkiliyor. Buna karşın tüm gelir grupları için tek bir Tüketici Fiyat Endeksi açıklanıyor. Bunun bir sonucu olarak yaşadığımız enflasyon resmi enflasyon ile uyumsuzluk gösteriyor.
SONUÇ
Enflasyondaki hareketler doğrudan doğruya alım gücüne etki eden bir role sahip. Kişinin kendi yaptığı harcama kalemlerindeki fiyat artışları (enflasyonu) ile resmi Tüketici Fiyat Endeksi arasındaki fark istatistiklere yansımayan bir yoksulluğa neden olmaktadır. Aynı zamanda sepete her yıl müdahaleye olanak tanıyan yöntem, sonuçların güvenilirliği açısından soru işaretlerine neden olmaktadır. Dar gelirli için ağırlığı son derece önemli olan kira ve gıdanın, sepetteki ağırlığının sistematik olarak azalması enflasyon verileri üzerinden yaşanan tartışmaları artırmaktadır. Bu nedenle;
- Ücret artışı dönemlerinde, ücretlilerinin harcama alışkanlıkları dikkate alınarak ayrı bir endeks oluşturulmalıdır.
- Toplum tarafından yaygın olarak kullanılmadığı halde, yüksek değer taşıdığı için enflasyonu önemi oranda etkileyen ürünlerin mal sepetindeki ağırlığı gözden geçirilmeli, teknolojik gelişmeye koşut olarak fiyatları sürekli olarak gerileyen ürünler gelir gruplarının tüketim ölçütleri üzerinden ele alınmalıdır.
- Her türlü sübjektif müdahaleye açık olan yıllık sepet değişiminden vaz geçilmeli. Sepetteki değişiklikler 3’er yıllık dönemler halinde gerçekleştirilmelidir.
- İstatistik konseyinin kapsamı genişletilerek emek örgütlerinin katılımı ve denetimi sağlanmalıdır.
- Hükümetin TÜİK’e müdahalesi anlamına gelecek yaklaşımlardan ve söylemlerden uzak durulmalıdır.
ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ
TÜİK Tüketim Harcamaları İstatistikleri ve TÜİK Tüketici Fiyat Endeksi Harcama Gruplarına Göre Endeks Sonuçları üzerinden, farklı harcama gruplarının tüketim kalıpları dikkate alınarak, enflasyon kalıpları oluşturulmakta, bu kalıplar üzerinden farklı gruplara göre enflasyon verileri hesaplanmaktadır. Gizli yoksullaşma oranı resmi TÜFE verileri ile farklı gruplar için hesaplanmış enflasyon oranlarındaki fark dikkate alınarak tespit edilmektedir.
TABLO 1- Gelir ve statüye göre enflasyon oranları
GELİR GRUPLARI
15 YIL
1 YIL
GEÇTİĞİMİZ YILIN ARALIK AYINA GÖRE
1 AY
GENEL ENFLASYON
246,2%
10,26%
1,76%
0,73%
İŞTEKİ DURUMA GÖRE
Düzenli Ücretli Çalışanlar
274,2%
10,72%
1,82%
0,71%
İşverenler
269,2%
11,14%
1,86%
0,75%
Kendi Hesabına Çalışanlar
273,0%
10,73%
2,05%
0,83%
Ücretsiz Aile Çalışanları
268,2%
11,08%
1,75%
0,72%
Yevmiyeli Gündelik Çalışanlar
291,1%
10,02%
1,95%
0,78%
Çalışmayanlar
282,2%
10,40%
2,13%
0,87%
MESLEĞE GÖRE
Büro Hizmetlerinde Çalışan Elemanlar
275,7%
10,50%
1,74%
0,67%
Çalışmayanlar
282,2%
10,40%
2,13%
0,87%
Hizmet Ve Satış Elemanları
276,7%
10,71%
1,89%
0,76%
Nitelik Gerektirmeyen İşlerde Çalışanlar
286,2%
10,00%
1,92%
0,77%
Nitelikli Tarım, Ormancılık Ve Su Ürünleri Çalışanları
272,2%
10,46%
2,24%
0,92%
Profesyonel Meslek Mensupları
263,4%
11,34%
1,68%
0,66%
Sanatkarlar Ve İlgili İşlerde Çalışanlar
278,9%
10,52%
1,99%
0,79%
Teknisyenler, Teknikerler Ve Yardımcı Profesyonel Meslek Mensupları
270,3%
10,69%
1,80%
0,69%
Tesis Ve Makine Operatörleri Ve Montajcılar
284,4%
10,24%
1,90%
0,74%
Yöneticiler
270,3%
11,27%
1,83%
0,72%
TEMEL GELİR KAYNAĞINA GÖRE
Ücret, yevmiye
275,2%
10,66%
1,84%
0,73%
Mütesebbis Geliri
273,2%
11,01%
1,97%
0,80%
Emekli aylığı
280,5%
10,35%
2,26%
0,91%
Diğer Transferler
287,5%
10,11%
2,05%
0,82%
Gayrimenkul Kira Geliri Ve Menkul Kıymet Faiz Geliri
282,0%
10,21%
2,19%
0,86%
GELİR GRUPLARINA GÖRE
1. Yüzde 20 En Yoksul
285,6%
10,05%
2,17%
0,90%
2. Yüzde 20
281,6%
10,26%
2,08%
0,86%
3. Yüzde 20
281,3%
10,29%
2,00%
0,79%
4. Yüzde 20
281,3%
10,29%
2,00%
0,79%
5. Yüzde 20 En Zengin
269,0%
11,13%
1,78%
0,70%
TABLO 2- AKP Döneminde gizli yoksullaşma oranları
İŞTEKİ DURUMA GÖRE
GİZLİ YOKSULLAŞMA ORANI (%)
Düzenli Ücretli Çalışanlar
8,3%
İşverenler
6,7%
Kendi Hesabına Çalışanlar
7,9%
Ücretsiz Aile İşçileri
6,6%
Yevmiyeli Gündelik Çalışanlar
13,0%
Çalışmayanlar
10,4%
MESLEĞE GÖRE
Büro Hizmetlerinde Çalışan Elemanlar
8,7%
Çalışmayanlar
10,4%
Hizmet Ve Satış Elemanları
9,0%
Nitelik Gerektirmeyen İşlerde Çalışanlar
11,6%
Nitelikli Tarım, Ormancılık Ve Su Ürünleri Çalışanları
7,6%
Profesyonel Meslek Mensupları
5,2%
Sanatkarlar Ve İlgili İşlerde Çalışanlar
9,6%
Teknisyenler, Teknikerler ve Yard. Prof. Meslek Mensupları
7,2%
Tesis Ve Makine Operatörleri Ve Montajcılar
11,1%
Yöneticiler
7,1%
TEMEL GELİR KAYNAĞINA GÖRE
Ücret, yevmiye
8,5%
Mütesebbis Geliri
7,9%
Emekli aylığı
9,8%
Diğer Transferler
11,8%
Gayrimenkul Kira Geliri Ve Menkul Kıymet Faiz Geliri
10,2%
GELİR GRUPLARINA GÖRE
Yüzde 20 En Yoksul
11,4%
Yüzde 20
10,2%
Yüzde 20
10,2%
Yüzde 20
10,2%
Yüzde 20 En Zengin
6,8%
Grafik 1- Seçilmiş gruplara göre AKP döneminde gizli yoksullaşma oranları
BİSAM Enflasyon ve Hayat Pahalılığı Raporu - Mart 2018 Dönem Raporu
