03.01.2018
Birleşik Metal-İş Sendikası Sınıf Araştırmaları Merkezi (BİSAM)
Enflasyon ve Hayat Pahalılığı Dönem Raporu (Aralık 2017)
ASGARİ ÜCRETLİ 2017 YILINI KAYIPLA KAPATTI
ASGARİ ÜCRETLİ 2017 YILINDA ENFLASYON KARŞISINDA YÜZDE 3.6, GIDADAKİ FİYAT ARTIŞLARI KARŞISINDA YÜZDE 5.2, ULAŞIMDAKİ FİYAT ARTIŞLARI KARŞISINDA YÜZDE 8.7 ORANINDA KAYIP YAŞADI
Birleşik Metal-İş Sendikası Sınıf Araştırmaları Merkezi (BİSAM) tarafından hazırlanan Enflasyon ve Hayat Pahalılığı raporu 2017 yılında enflasyon nedeniyle ciddi alım gücü kaybı yaşadığını ortaya koydu. Aralık 2017 Dönem Raporu’nda, asgari ücretin 2017 yılında yüzde 7.9’luk artışla AGİ (Asgari Geçim İndirimi) dahil 1404 TL seviyesine ulaşmıştı. TÜİK tarafından açıklanmış olan son verilere göre 2017 yılı için enflasyon (TÜFE) yüzde 11.92 oldu. Buna göre asgari ücret 2017 yılında enflasyon karşısında yüzde 3.6 kayıp yaşadı. Söz konusu kayıp gıdada yüzde 5.2, ulaşımda yüzde 8.7 olarak gerçekleşti.
TABLO 1- Asgari ücrette reel kayıp (aylara göre)
2017 yılı Enflasyon/Ücret Artışı karşılaştırması
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Toplam
Ücret artışı (Bir önceki yılın aynı ayı 100 alınmıştır)
107,9
107,9
107,9
107,9
107,9
107,9
107,9
107,9
107,9
107,9
107,9
107,9
TÜFE (Bir önceki yılın aynı ayı 100 alınmıştır)
109,2
110,1
111,3
111,9
111,7
110,9
109,8
110,7
111,2
111,9
113,0
111,9
Reel Kayıp
1,21%
2,02%
3,05%
3,55%
3,42%
2,71%
1,72%
2,51%
2,97%
3,57%
4,50%
3,59%
2,9%
Reel kayıp (Asgari ücret*Reel kayıp) TL
17
28
43
50
48
38
24
35
42
50
63
50
489
Asgari ücret geçtiğimiz yıl Ocak ayından itibaren, açıklanan enflasyon rakamlarına göre alım gücü kaybı yaşamaya başlamıştı. En ciddi kayıp 63 TL ile kasım ayında gerçekleşti. Enflasyon hedefinin tutmamasının maliyeti asgari ücretliye toplamda 489 TL’ye mal oldu. 2017 yılı kayıtlara asgari ücretlinin enflasyon karşısında ezildiği yıl olarak geçti.
Eğer 2017 yılında asgari ücret gerçekleşen enflasyonu yakalayabilseydi 1455 TL olacaktı. 2018 yılı için asgari ücrete yapılan zam oranı olan yüzde 14.2’lik artışla bu rakam 1661 TL’ye ulaşacaktı. Dolayısıyla 1404 TL’nin üzerine yapılan artış 2017 yılı kaybı dikkate alındığında yüzde 10.2’lik bir artışa denk gelmektedir. Buna göre asgari ücretli 2017 yılında hem aylık farklardan ötürü yıllık 500 TL’ye yakın bir kayıp yaşadı hem de yeni yıla bir önceki yılın alım gücü kaybı üzerinden belirlenen bir ücret artışı ile girdi. Gıdada kayıplar daha da yüksek seviyelerde gerçekleşti.
Tablo 2- Alım gücü kaybı/Kazancı
Madde grubu
Alım Gücü Kaybı/Kazancı
Ekmek ve tahıllar
-2,2%
Et
1,7%
Balık
-11,1%
Süt, peynir ve yumurta
-5,7%
Katı ve sıvı yağlar
-7,7%
Meyve
-11,8%
Sebze
-12,7%
Kaynak: TÜİK TÜFE Harcama Gruplarına Göre Endeks Sonuçları, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Asgari Ücret Verileri üzerinden tarafımızca hesaplanmıştır
Asgari ücretli 2017 yılını, 2016 yılına göre alım gücünü yüzde 3.6 oranında kaybederek bitirdi. Alım gücü kaybı sebzede yüzde 12.7, süt, peynir ve yumurta grubunda yüzde 5.7, meyvelerde yüzde 11.8, yağlarda yüzde 7.7 oldu. Buna karşın yüksek et fiyatları aralık ayında düşerek, alım gücü açısından yüzde 1.7’lik bir artış sağladı.
ENFLASYON HESAPLAMASI YOKSULLAŞMAYI GİZLEDİ
BİSAM, TÜİK Tüketim Harcamaları İstatistikleri ve TÜİK Tüketici Fiyat Endeksi Harcama Gruplarına Göre Endeks Sonuçlarını kullanarak farklı gelir grupları için enflasyon hesaplaması yapıyor.
Bu hesaplamaya göre enflasyon çeşitli gelir ve tüketim grupları için farklı sonuçlar yaratıyor. Buna göre;
- Aralık 2003-Aralık 2017 dönemleri arasında genel TÜFE yüzde 214 artış gösterirken bu oran düzenli ücretlilerde yüzde 232,
- Yevmiyeli çalışanlar için yüzde 245,
- Emekli aylığı ile geçinenlerde yüzde 237,
- Nüfusun en yoksul yüzde 20’lik kesiminde yüzde 241 oldu. En zengin yüzde 20’lik dilim için ise enflasyon yüzde 228 olarak gerçekleşti. Buna göre enflasyon hesaplaması yoksulu daha da yoksullaştırdı.
BİSAM tarafından Aralık 2003-Aralık 2017 dönemlerine göre gizli yoksullaşma oranları da hesaplandı. Gizli yoksullaşma genel enflasyon rakamları ile farklı gelir gruplarının enflasyonlarının arasındaki farktan kaynaklanan ve kayıtlara yansımayan yoksullaşma düzeyini ortaya koyuyor.
Buna göre son 14 yıllık dönemde (Aralık 2003-Aralık 2017) gizli yoksullaşmayı en yoğun olarak yaşayanlar, işteki duruma göre yüzde 9.8 ile “Yevmiyeliler”, mesleğe göre yüzde 8.4 ile “Nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar”, temel gelir kaynağına göre yüzde 9 ile “Diğer Transferlerle Geçinenler” oldu. Enflasyon nedeniyle yaşanan gizli yoksullaşma, en yoksul yüzde 20 için yüzde 8.3 seviyesinde gerçekleşti. Buna karşın en zengin yüzde 20 için gizli yoksullaşma yüzde 4.2 oldu.
Enflasyon toplumun her kesimini yaptıkları harcamalara göre farklı olarak yansıyor. Örneğin, gıda fiyatlarındaki artış dar gelirliyi daha fazla etkiliyor. Nitekim farklı gelir gruplarına ve statüye sahip olan kesimler, fiyat atışlarını farklı düzeylerde hissediyor. Tüm gelir grupları için tek bir Tüketici Fiyat Endeksi açıklanıyor. Bunun bir sonucu olarak yaşadığımız enflasyon resmi enflasyon ile uyumsuzluk gösteriyor.
SONUÇ
Enflasyondaki hareketler doğrudan doğruya alım gücüne etki eden bir role sahip. Kişinin kendi yaptığı harcama kalemlerindeki fiyat artışları (enflasyonu) ile resmi Tüketici Fiyat Endeksi arasındaki fark istatistiklere yansımayan bir yoksulluğa neden olmaktadır. Aynı zamanda sepete her yıl müdahaleye olanak tanıyan yöntem, sonuçların güvenilirliği açısından soru işaretlerine neden olmaktadır. Dar gelirli için ağırlığı son derece önemli olan kira ve gıdanın, sepetteki ağırlığının sistematik olarak azalması enflasyon verileri üzerinden yaşanan tartışmaları artırmaktadır. Ayrıca yüksek enflasyonlu günlere geri dönüş yaşandığı bu dönemde ücret kayıpları derhal giderilmelidir. Bu nedenle;
- Ücret artışlarında dar gelirlileri dikkate alınacak ayrı bir endeks oluşturulmalıdır.
- Toplum tarafından yaygın olarak kullanılmadığı halde, yüksek değer taşıdığı için enflasyonu önemi oranda etkileyen ürünlerin mal sepetindeki ağırlığı gözden geçirilmeli, teknolojik gelişmeye koşut olarak fiyatları (olağan üstü döviz hareketleri haricinde) sürekli olarak gerileyen ürünler, sepetten çıkartılmalıdır.
- Her türlü sübjektif müdahaleye açık olan yıllık sepet değişiminden vaz geçilmeli. Sepetteki değişiklikler 3’er yıllık dönemler halinde gerçekleştirilmelidir.
- İstatistik konseyinin kapsamı genişletilerek emek örgütlerinin katılımı ve denetimi sağlanmalıdır.
- Hükümetin TÜİK’e müdahalesi anlamına gelecek yaklaşımlardan ve söylemlerden uzak durulmalıdır.
- Enflasyon hesaplamasında araştırma kapsamında belirtilen unsurlardan kaynaklı olarak yaşanan gelir kayıpları giderilmelidir.
ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ
TÜİK Tüketim Harcamaları İstatistikleri ve TÜİK Tüketici Fiyat Endeksi Harcama Gruplarına Göre Endeks Sonuçları üzerinden, farklı harcama gruplarının tüketim kalıpları dikkate alınarak, enflasyon kalıpları oluşturulmakta, bu kalıp üzerinden farklı gruplara göre enflasyon verileri hesaplanmaktadır. Gizli yoksullaşma oranı resmi TÜFE verileri ile farklı gruplar için hesaplanmış enflasyon oranlarındaki fark dikkate alınarak tespit edilmektedir. Reel kayıp hesabında, Asgari Ücret Alım Gücü Kaybı Hesabı = (100 + Asgari Ücret Artış Oranı) / (100 + Madde Fiyat Artış Oranı) – 1 formülü kullanılmaktadır.
Ek 1-Gelir Gruplarına Göre Gizli Yoksullaşma oranları
İŞTEKİ DURUMA GÖRE
GİZLİ YOKSULLAŞMA ORANI (%)
Düzenli Ücretli Çalışanlar
5,6%
İşverenler
4,0%
Kendi Hesabına Çalışanlar
5,5%
Ücretsiz Aile İşçileri
4,3%
Yevmiyeli Gündelik Çalışanlar
9,8%
Çalışmayanlar
7,7%
MESLEĞE GÖRE
Büro Hizmetlerinde Çalışan Elemanlar
5,9%
Çalışmayanlar
7,7%
Hizmet Ve Satış Elemanları
6,1%
Nitelik Gerektirmeyen İşlerde Çalışanlar
8,4%
Nitelikli Tarım, Ormancılık Ve Su Ürünleri Çalışanları
5,5%
Profesyonel Meslek Mensupları
2,9%
Sanatkarlar Ve İlgili İşlerde Çalışanlar
6,7%
Teknisyenler, Teknikerler ve Yard. Prof. Meslek Mensupları
4,6%
Tesis Ve Makine Operatörleri Ve Montajcılar
8,3%
Yöneticiler
4,4%
TEMEL GELİR KAYNAĞINA GÖRE
Ücret, yevmiye
5,8%
Mütesebbis Geliri
5,5%
Emekli aylığı
7,3%
Diğer Transferler
9,0%
Gayrimenkul Kira Geliri Ve Menkul Kıymet Faiz Geliri
7,2%
GELİR GRUPLARINA GÖRE
Yüzde 20 En Yoksul
8,3%
Yüzde 20
7,5%
Yüzde 20
7,4%
Yüzde 20
7,4%
Yüzde 20 En Zengin
4,2%
BİSAM Enflasyon ve Hayat Pahalılığı Raporu - Aralık 2017 Dönem Raporu
