BİSAM Açlık ve Yoksulluk sınırı Araştırması (Temmuz 2018)

Dört kişilik bir ailenin sağlıklı beslenmesi için aylık yapması gereken harcama bin 744 TL’dir.

Harcamalarda süt ve süt ürünlerinin payı yüzde 39.5 ile en yüksek paya sahiptir.

2003 yılında 4 kişilik bir aile günlük 13 TL’ye sağlıklı beslenebilirken bugün ancak 58 TL’ye sağlıklı beslenebilmektedir.

Süt, meyve-sebze ve yumurtada yıllık artış ciddi oranda yoksullaştırdı.

Açlık sınırı 15 yılda 4.23 kat artmıştır

Birleşik Metal İş Sendikası Sınıf Araştırmaları Merkezi (BİSAM), Temmuz 2018 dönemi için açlık ve yoksulluk sınırı verilerini hesapladı. Hesaplamaya göre dört kişilik bir ailenin sağlıklı bir biçimde beslenebilmesi için, günlük 58.14 TL, aylık 1.744 TL’lik harcama yapması gerekiyor. Buna göre yetişkin bir kadının sağlıklı beslenmesi için yapması gereken harcama tutarı 14.94, yetişkin bir erkeğin 15.42, 10-18 yaş arası bir çocuğun 16.47, 4-6 yaş arası bir çocuğun ise 11.36 TL.

 Tablo 1- Sağlıklı beslenmek için yapılması gereken zorunlu gıda harcamaları

Dört kişilik bir ailede her ferdin sağlıklı beslenmesi için alması gereken gıdaların maliyeti yaşa ve ürün grubuna göre farklılık gösteriyor. Günlük harcamalarda Temmuz 2018’de en yüksek maliyet grubunu 15.78 TL ile peynir, çökelek vb. ürünler oluştururken, bu ürünleri et, tavuk ve balık 10.96 TL ile takip ediyor. Süt ve yoğurt için yapılması gereken harcama tutarı 7.20, ekmek için yapılması gereken harcama tutarı ise günlük 3.64 TL. Katı yağ 2.38 TL’lik, sıvı yağ ise 1.26 TL’lik masraf yapılması gereken ürün grupları. Sağlıklı bir beslenme için dört kişilik bir ailenin sebze ve meyve için ayırması gereken bütçe ise 7.89 TL. Yumurtaya 0.96, Şeker, bal, reçel ve pekmez için ise 2.74 TL harcama yapılması gerekiyor.

Tablo 2- Aylık Sağlıklı Beslenmek İçin Alınması Gereken Gıdaların Yaş Gruplarına Göre Günlük Maliyeti (TL)

 Temmuz 2018’de bir önceki yılın aynı ayına göre, sağlıklı beslenmek için yapılması gereken harcama tutarları esas alındığında, ürün gruplarının paylarında da değişiklik oldu. Buna göre et, yumurta ve kurubaklagil grubu için yapılması gereken harcamaların toplam içindeki payı yüzde 26,3’den yüzde 27.4’e, süt ve süt ürünlerinin payı yüzde 38.2’den yüzde 39.5’e, meyve ve sebzenin payı yüzde 12.02’den yüzde 13.6’ya yükseldi. Buna karşın etin payı yüzde 20.25’ten, yüzde 18.9’a geriledi.

 Grafik 1- Yapılması gereken harcamaların ürün gruplarına göre dağılımı

Araştırmanın sonuçlarına göre sağlıklı beslenmek için yetişkin bir kadının yapması gereken aylık harcama tutarı 448 TL olurken, bu rakam yetişkin bir erkek için 462 TL, 10-18 yaş bir çocuk için 494 TL, 4-6 yaş bir çocuk için 339 TL oldu. Buna göre 4 kişilik bir ailenin sağlıklı beslenmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması 1.744 TL’dir. Aynı hesaplamaya göre 4 kişilik ailenin sağlıklı beslenmek ve insanca yaşayabilmek için yapması gereken asgari harcama tutarı ise aylık 6 bin 33 TL’dir. Geçtiğimiz yılın aynı ayına göre ise yoksulluk sınırı 873 TL, açlık sınırı 252 TL arttı.

 Alım gücü kaybı

 Son 15 yıllık dönemde (Temmuz 2003-Temmuz 2018) dört kişilik bir ailenin sağlıklı beslenebilmesi için yapması gereken harcama miktarı peynirde 5.5 kat, et ürünlerinde 4.4 kat, sebze meyvede 4.3 kat, ekmekte 4 kat arttı. Buna karşın enflasyon artışı 3.6 kat olarak gerçekleşti.

2003 Temmuz ayında 413 TL olan açlık sınırı 15 yılda 4.23 kat artarak 2018 Temmuz ayında bin 744 TL’ye ulaştı. Buna göre sağlıklı beslenmek için yapılması gereken harcama tutarı reel olarak yüzde 17.6 arttı. Geçtiğimiz ayın aynı dönemine göre ise alım gücü kaybı süt ürünlerinde yüzde 4, yumurtada yüzde 22, sebze ve meyvede yüzde 12.2

 Tablo 3- Sağlıklı Beslenmek İçin Yapılması Gereken Harcama Tutarındaki Değişim

Temmuz 2003-Temmuz 2017

 ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ

 Açlık ve yoksulluk sınırı BİSAM tarafından her ayın ilk haftasında, Türkiye İstatistik Kurumu’nun Tüketici Fiyat Endeksinin açıklanmasını takiben kamuoyu ile paylaşılmaktadır.

 Araştırmada, BİSAM tarafından Sağlık Bakanlığı ve Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyabetik bölümünün hazırladığı “Türkiye’ye özgü beslenme kalıbı”nın, farklı kaynaklardan elde edilen verilerle değerlendirilerek yenilenmesi sonucunda elde edilen BİSAM beslenme kalıbı dikkate alınmıştır. Elde edilen beslenme kalıbı her ay açıklanan TÜİK madde fiyatları ile değerlendirilerek, kişinin ihtiyacına göre yapması gereken gıda harcamasının tutarı tespit edilmektedir. Hesaplamada esas alınan kalori miktarları şunlardır:

 4-6 yaş çocuk için 1963 kalori

15-18 yaş çocuk  için3244 kalori

Yetişkin bir erkek için 2953 kalori

Yetişkin bir kadın için 2658 kalori  

 4 Kişilik ailenin sağlıklı beslenmek için yapması gereken minimum aylık gıda harcaması AÇLIK SINIRI olarak belirlenmektedir. Bu verinin Hanehalkı tüketim harcamasına dağıtılması ile elde edilen veri ise bize YOKSULLUK SINIRINI vermektedir. Tüketim Harcama Kalıbı dikkate alınırken, tüm içecekler, tütün ve gıda harcamaları bir kalem olarak belirlenmiştir.

 Yoksulluk sınırı hesaplanırken, TÜİK Hanehalkı Bütçe Anketi Tüketim Harcaması Araştırması 2016 yılı sonuçlarının, 3. yüzde 20’lik dilimin tüketim harcamaları dikkate alınmıştır. Söz konusu tüketim grubu Türkiye’de nüfusun yüzde 40 ila yüzde 60’ı arasındaki kesimidir.

 Yetişkin erkek ve kadınlar için 18-50 yaş grubu, 10-18 yaş grubu için erkek çocuk dikkate alınmıştı.

 Kaynaklar

TÜİK (2016) Hanehalkı Bütçe Anketi Tüketim Harcaması Araştırması, http://tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=334

TÜİK (2018) Tüketici Fiyat Endeksi, Madde Sepeti ve Ortalama Madde Fiyatları http://tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=653

Hacettepe Üniversitesi (2004) Türkiye’ye Özgü Beslenme Rehberi 2004; www.bdb.hacettepe.edu.tr/torehberi.pdf

Hacettepe Üniversitesi (2015) Türkiye’ye Özgü Besin Ve Beslenme Rehberi 2015; http://www.bdb.hacettepe.edu.tr/TOBR_kitap.pdf