Engelli İşçilerin Hakları

Engelli İşçi Çalıştırma Zorunluluğu:

4857 Sayılı İş Yasa’sının “Engelli ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu” başlıklı 30. maddesi ve bu madde uyarınca çıkarılan Yurtiçinde İşe Yerleştirme Hizmetleri Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre:

İşverenler, 50 veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde üç engelli işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler.

Tekrar İşe Alma Zorunluluğu:

Bir işyerinden malulen ayrılmak zorunda kalıp da sonradan maluliyeti ortadan kalkan işçiler eski işyerlerinde tekrar işe alınmalarını istedikleri takdirde, işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır.

Aranan şartlar bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye altı aylık ücret tutarında tazminat öder.

Ayrımcılık Yasağı:

İşverenler iş seçiminden, başvuru formları, seçim süreci, teknik değerlendirme, önerilen çalışma süreleri ve şartlarına kadar olan aşamaların hiçbirinde engelli işçi aleyhine ayrımcı uygulamalarda bulunulamaz. Çalışan engellilerin aleyhine farklı muamelede bulunulamaz. Ayrımcılık yasağına aykırılık halinde işçi, 4 aya kadar ücreti tutarındaki uygun bir tazminattan başka yoksun bırakıldığı haklarını da talep edebilir.

Yine ayrımcılık veya farklı muamele gösteren kamu kurum ve kuruluşları ile işverenler için Türk Ceza Kanununun 122 nci maddesi hükümleri uygulanır.

pİşyeri ve çalışma koşullarının engellilere göre hazırlanması:

İşverenler, işyerlerini engellilerin çalışmalarını kolaylaştıracak ve işin engelli çalışana uygunluğunu sağlayacak şekilde hazırlamak, sağlıkları için gerekli tedbirleri almak, mesleklerinde veya mesleklerine yakın işlerde çalıştırmak, işleriyle ilgili bilgi ve yeteneklerini geliştirmek, çalışmaları için gerekli araç ve gereçleri sağlamak zorundadırlar.

Engellilerin çalıştırılamayacakları işler:

Yer altı ve su altı işlerinde, sağlık kurulu raporunda çalıştırılamayacakları belirtilen işlerde çalıştırılamaz.

Mazeret izni:

İşçilerin en az %70 oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde on güne kadar ücretli izin verilir.

Analık İzni:

İş Yasası’nın 74. Maddesi uyarınca çocuğu engelli doğan çalışan annenin ücretli izinlerinin ardından istemesi halinde 360 gün yarı zamanlı çalışma hakkı bulunmaktadır.

Engellilik İndirimi:

Çalışma gücü kayıp oranı % 40 ve üzerinde olanların ücretlerine, engellilik oranlarına göre vergi indirimi uygulanır. Çalışma gücünün:

Asgari % 80’ini kaybetmiş bulunanlar birinci derece engelli,
Asgari % 60’ını kaybetmiş bulunanlar ikinci derece engelli,
Asgari % 40’ını kaybetmiş bulunanlar ise üçüncü derece engelli olarak belirlenmektedir.

Engelli sayılanların çalışma gücü kayıp oranlarına göre belirlenen dereceler itibariyle tespit edilen 2018 yılına ilişkin aylık engellilik indirimi tutarları:

Birinci derece engelliler için 1.000 TL
İkinci derece engelliler için 530 TL.
Üçüncü derece engelliler için 240 TL.’dir.

Emeklilik Şartları:

1. Malulen Emeklilik:

İşe girdikten sonra iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az % 60'ını kaybedenler yıllık sigortalılık süresine, 1800 prim günü ödemiş şartlarının olması halinde malulen emekli olabilirler. Ancak kişi başkasının bakımına muhtaç derecede malul ise 10 yıllık süre şartı aranmaz.

2. Erken Emeklilik:

Engellilik durumu sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce ortaya çıkmış ve malûllük oranı %60 ve üzerinde olan sigortalılar ise, en az 15 yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3960 gün prim bildirilmiş olmak şartıyla yaşlılık aylığı bağlanır.
Engel oranı %60 altında olanlar ise aşağıdaki şartla ile erken emekli olabilirler:

a) % 50 ilâ % 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 gün,

b) % 40 ilâ % 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4680 gün primi bildirilmiş olmak şartıyla yaş şartları aranmaksızın yaşlılık aylığına hak kazanırlar.

Kadın sigortalılardan başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğu bulunanların, 1 Ekim 2008 tarihinden sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biri, prim ödeme gün sayıları toplamına eklenir ve eklenen bu süreler emeklilik yaş hadlerinden de indirilir.